Bir Problemle Yaşamayı Öğrenmiş Olmak O Problemden Kurtulduğumuz Anlamına Gelmez… İŞLETME KÖRLÜĞÜ – Selim Geçit

 Düşünecek olursak doğduğu günden beri gözleri bozuk olan bir çocuk, fark edilmezse zamanla yaşıtları ile rekabet edemez duruma gelebilir.

Şirketler ve bireyler de, farketmedikleri “Kör Noktaları” yüzünden optimum başarıya ulaşamıyor olabilirler mi?

Birey ya da şirketlerin bir problemle yaşamayı öğrenmiş olmaları o problemin çözülmüş olduğu anlamına gelmez

İşletme Körlüğü, “Şirketi bugün kuruyor olsaydık böyle mi yapardık ?” sorusuna verilen cevabın sıkça “HAYIR” olmaya  başladığında endişe edilmesi  gereken sinsi bir performans tuzağıdır.


Bu yazıda önce (1) KÖRLÜK kavramını literatürde kabul görmüş çerçevelerle açıklamaya, ardından da (2) söz konusu KÖRLÜK ile yaşayan birey ve organizasyonların en sık düştüğü tuzakları yine literatürden referanslarla işaret etmeye çalıştım.

Daha Sonra, (3) söz konusu tuzakların etkisi ile nasıl düşündüğümüze ve bu şekilde düşündüğümüzde ne sonuçlar tecrübe edebileceğimize odaklandım.

Yazının sonunda da (4) çok mütevazı bir çözüm önerisi paylaştım.

İyi Okumalar

: )

 [showhide]

Yaşantımızın her anlamda en verimli dönemini çalışarak geçiriyoruz..(bkz optimum yaşam tecrübesi video) Bu süreci olabildiğince mutlu tecrübe etmek, profesyonel hayatımızdaki başarımızla yakından ilgilidir.

 Çalışma Hayatında Başarı İçin….

Hem bireyler, hem de şirketler için, özellikle “değişim”in çok hızlı olduğu çağımızda, evrensel olarak kabul gören , en güncel başarı yol haritasını

(1) Değişen şartları, yeni başarı faktörlerini öngörmek, anlamak ve bunlara adapte olmak

(2) Sürekli güncellenmek

(3) Değişim hızının getirdiği belirsizliği kucaklayıp sürekli öğrenme ile bu değişimin önüne geçmek

olarak özetleyebiliriz (bkz Peter Senge Beşinci disiplin)

Başarının Yol Haritası Bu Kadar Belirgin İse Neden Dev Organizasyonlar Aniden Yok Olabiliyorlar ?

işletme körlüğü kodak

Peki, bu önemli yetkinlikleri organizasyonlarının kalbinde yaşatan dev şirketler nasıl yanılabiliyorlar ? Bu şirketlerin CEO ları nasıl oluyorda şirketlerini yok olmanın eşiğine sürükleyebiliyorlar ? ERICSSON nasıl GSM pazarından çekildi ? Alanında en güçlü firma olan KODAK nasıl yok oldu

Önemli Bir Sebep: (bilişsel) Kör Noktalar

 

 

 

işletme körlüğü metafor

 

Sol gözünüzü kapatıp + ARTI ya odaklanın, ekrana yavaş yavaş yaklaşırken sağdaki noktanın “kör alan” içerisine girişini hayretle gözleyeceksiniz.

Kör Noktalar İle İmtihan…..

Detay için tıklayınız

Zamanında öğrenmiş olmanız gereken bir dersi, ciddi bir tehlike atlatarak (geç) öğrendiniz mi hiç ?

Ehliyetimi alıp araba kullanmaya başladığım ilk hafta idi. Babamla birlikte İstanbul’dan Edirne’ye gidiyorduk. Ustaca araba kullanışımla etkilemek istiyordum babamı. Önümdeki arabayı sollamak için sinyalimi verip aynalarımı kontrol ettim, seri bir şekilde sol şeride geçtim. Daha önce hiç bu kadar yakından duymadığım ACI FREN sesi ve ardından gelen sıkı bir (seri) klakson la irkildim, arabayı hızla kendi şeridime geri çektim ve yaşadığım korku yüzünden nefes nefese kaldım bir süre.

“Ucuz atlattık” dedi babam.. alt dudağını ısırıp başını sağa sola sallayarak 

Bugün gibi aklımda,  “KÖR NOKTA” dedi “Aynadaki kör noktana denk geldi bu araba”..

Yüzündeki endişenin izleri halen belirgindi.

O gün, hemen yanıbaşımızda olup biten şeylere yönelik körlük yaşanabileceğini bu acı dersle öğrendim,.

Araba kullanırken tehlikeli olan kör noktalar , iş yaşantımızda da başımızı derde sokuyor olabilir mi ?

 

 

Dikkatlimiyiz VİDEO : Beyaz giyinmiş takım elindeki topu kaç kez pas ediyor, dikkatlice sayınız.

 

İŞLETME KÖRLÜĞÜ….

Yukarıdaki örneklerde gözümüzün önünde olup biten şeylere karşı nasıl körlük yaşayabileceğimizi gördük.

” İşetme körlüğü ” kavramını ; İçerisinde birey ve organizasyonları potansiyellerine ulaşmalarında yavaşlatan sinsi (görünmez) onlarca problemi barındıran bir ORGANİZASOYNEL HASTALIKLAR KÜMESİ  olarak çerçevelendirebiliriz.

Literatürde işletme körlüğü ;

(ORGANİZASYON ve YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ)

İşletme körlüğü aynı kişilerin aynı ekiple uzun zaman aynı işi yapmalarından kaynaklanan bir durumdur. Bu durumda rutinlere, alışkanlıklarınıza öylesine bağımlı hale gelinir ki, sonuçta sizin tarafınızdan değerlendirilmeyi bekleyen en açık fırsatlar bile ya görünmez yada görülse bile rutini bozmamak adına değerlendirmekte tereddüt edilmeye başlanır.

Makalenin tümüne bu linkten ulaşınız

Bu yazıda işletme körlüğü sonucunda düşülen (sinsi) tuzakların küçük bir kısmına değineceğiz

 

(Tuzak 1 ) Benim Başarım, Onların Hataları

Başarıyı Sahiplenme TUZAĞI

Hepimiz başarıları kutlar, başarısızlıkları unutmak isteriz. Kötü sonuçlar başkalarının suçu, iyi sonuçlar bizim başarımızdır. Bu düşünme şekli, hatalarımızdan öğrenmemizi engelliyor olabilir mi?

Video ve Detay için tıklayın

Başarıyı sahiplenme TUZAĞI

 

1999 da, 29 yaşındayken İngiltereye taşındık. 12 yıllık ingiltere yaşantımızın ilk aylarında işe gidip gelmek için araba almam gerektiği belli oldu. TC ehliyetimle bir yıl araba kullanabieceğimi öğrenince sevinçle bütçeme uygun bir araba alıp işe gidip gelmeye başladım. 

18 yaşından itibaren istanbul da araba kullanıyor olduğum için dünyanın her yerinde araba kullanabileceğime inancım tamdı.

Tek elim direksiyonda, hızlı manevralarla mükemmel geri geri park edebiliyor, akılcı manevralarla hiç vakit kaybetmeden optimum sürede gitmem gereken yerlere gidiyor, kötü şöförlerle kontrolümü kaybetmeden başaçıkabiliyordum.

Bir yıl, sık sık öfkelendiğim saçma davranışlar sergileyen İnglitere şöförlerine sık sık kızarak (ancak kendime hakim olarak) geçti , ehliyet alma zamanım geldi, sınav tarihini aldım ve her usta istanbul şöförü gibi  kolayca yazılı sınavı geçtim, pratik sınava gireceğim günün sabahı yüksek özgüvenle çıktım evden. Belfast sokaklarında birlikte araba kullanarak vereceğim pratik sınavı yapmak için görevlendirlmiş memurla buluştuk. 

Özgüvenli bir şekilde elini sıktım, kendime olan güvenimi görüp belki de sınava bile sokmayacağını geçirdim aklımdan .

Kuralcı ingilizler böyle düşünemiyorlar tabi !  Sınava geçtik. Kısa direktifler veriyordu,”buradan sağa dönelim”, şimdi duralım”, ilerideki arabanın yanına park edelim” vb, bir yandan da elindeki kontrol listesinde bulunan kutuları işaretleyip notlar alıyordu.

Henüz birkaç dakika geçmişti ki “geri dönebiliriz” dedi sınav memuru. 

Önündeki kağıda notlar alamaya devam ettiği için yüzünden okuyamıyordum ama, gördüğüm kadarı ile yüzündeki hayret ifadesi araba kullanma tarzımdan “ETKİLENDİĞİNİ” işaret ediyordu .

“Hemen karar verdi tabi” diye düşündüm “eh yıllardır araba kullanan biri ile ilk defa ehliyet alan biri arasındaki farkı hemen gördü tabi.  Dolayısı ile de daha fazla vakit harcamaya gerek yok diye düşündü doğal olarak” .

“Malesef Olmadı” dedi elindeki kontrol listesine birtakım notlar eklerken . 

Elbetteki ben araba kullanmayı çok iyi biliyordum ama, gözlerimin rengi, tenimin tonu, aksanım onun gibi olmadığı için araba kullanma becerim mükemmel olmasına ramen beni geçirmedi memur.

Benzeri durumlar yaşadınız mı siz de ? 

Aradan zaman geçti ve bu kez ders alarak girdim sınava ve farkında olmadığım onlarca kuralı ihlal ettiğimi o zaman öğrendim.

 

 

(Tuzak 2) İyimserlik Yanılgısı

Doğuştan gerçekçi olacağımız yerde iyimser miyiz?

Hayatımızda iyi durumlarla karşılaşma olasılığımızı olduğundan yüksek öngörüp kötü durumlarla karşılaşma olasılığımızı olduğundan düşük öngörmeye daha yatkınız. Yani, kansere yakalanma, ya da bir araba kazası geçirme olasılıklarımızı düşük tahmin ederiz. Uzun yaşam ve kariyerde başarı olasılıklarımızı yüksek tutarız. Kısacası, gerçekçi olmaktan ziyade iyimseriz. diyor Tali Sharot 

Video için tıklayın

Tali Sharot beynimizin olayların iyi yanını göreceğimiz şekilde çalıştığını ve bunun bizim için hem tehlikeli olabileceğini işaret ediyor ve konu ile ilgili yeni bulguları bizimle paylaşıyor.

(Körlük 3 ) Batık maliyet Tuzağı

“Yüzdük yüzdük ucuna geldik.” bu tuzağı Türkiye kültürüde en iyi anlatan tabirdir diyebiliriz.

Telefonla yardım almak için aradığınız bir çağrı merkezi sizi hatta müzik dinleterek bekletmektedir.  Belli bir süre geçer ve artık mantıklı bekleme süresi çoktan aşılmıştır. Ancak telefonu kapatamazsınız “bu kadar bekledim, bak gör telefonu kapatayım, o anda benim sıram gelir” düşüncesi bizi telefonun başında “ESİR ETMİŞTİR”.

İşletme körlüğü yaşayan organizasyonlarda sıkça düşülen tuzaklardan bri de Batık Maliyet Tuzağıdır.

Batık Maliyet Tuzağı nı  JOHN S. HAMMOND, RALPH L. KEENEY VE HOWARD RAIFFA nın 1998 de Harvard Busiess Review Da yayınlanmış ” Karar Alma Sürecindeki Gizli Tuzaklar” makalesindeki tanımı ile inceleyelim

Detay için tıklayın

(MAKALEDEN ALINTI)

Batık Maliyet Tuzağı

Köklü önyargılarımızdan birisi de, geçmiş tercihlerimizi bu geçmiş tercihler artık geçerliliklerini yitirmiş olsalar bile haklı çıkaracak tercihlerde bulunmaktır. Çoğumuz bu tuzağa düşmüşüzdür. Örneğin, daha elverişli başka bir yatırımı kaçırma pahasına, elimizdeki bir hisse senedini veya bir yatırım fonunu zararına satmayı reddetmişizdir. Ya da örneğin işe almakla daha baştan hata yaptığımızı bildiğimiz bir işgörenin performansını arttırmak için muazzam bir çaba içine girmişizdir.

Geçmişte aldığımız kararlar iktisatçıların batık maliyet dedikleri şeyler haline gelirler, geçmişte yapılmış ve artık kurtarılmaları mümkün olmayan zaman veya para yatırımları.

Rasyonel düşündüğümüzde, batık maliyetlerin şu anda alacağımız karar bakımından bir anlam taşımadığını biliriz, ama buna rağmen zihnimize takılıp, bizi yanlış kararlar almaya sevk ederler.

İnsanlar neden kendilerini almış oldukları eski kararlardan kurtaramazlar? Çünkü çoğu kez, bilerek veya bilmeyerek, geçmişte hata yaptıklarını kabul etmek istemezler. İnsanın kendi kişisel yaşamında kötü bir karar aldığını itiraf etmesi, sadece kendine olan öz saygısını ilgilendiren kişisel bir mesele olabilir; oysa iş yaşamında alınmış kötü bir karar çoğu kez meslektaşlardan veya patronlardan gelebilecek eleştirilere çağrı çıkartan çok kamusal bir meseledir. İşe almış olduğunuz performansı düşük birini işten çıkardığınızda, yanlış bir karar vermiş olduğunuzu kamu önünde itiraf ediyorsunuz demektir. Psikolojik bakımdan, o kişinin çalışmaya devam etmesine göz yummak size daha güvenli görünebilir . Bu tercihiniz ,yapılmış hatayı daha da büyütecek olsa bile.

Batık maliyet önyargısı, sonuçlarının özellikle ağır olabildiği bankacılıkta rahatsız edici bir sıklıkta görülür. Borçlu kişinin işleri kötü gittiğinde, ona o krediyi vermiş olan kişi, işini toparlamasını sağlayacak nefes alma olanağı yaratma umuduyla, aynı insana çoğu kez ek krediler açar. Eğer o şirket kendini toparlama şansına gerçekten sahipse, bu akıllı bir yatırım olur. Tersi durumda, fazladan para batırmaktan başka bir şey değildir.

…..

Kimi zaman bir kurumun sahip olduğu kültür de batık maliyet tuzağını pekiştirir. İstenmeyen bir sonuç yaratan bir kararı almanın cezası aşırı ağırsa, yöneticiler bu kararları bir şekilde başarılı kararlar haline getirebilecekleri umuduyla başarısız projeleri sonsuza kadar sürdürmeye teşvik olunurlar. Yöneticiler, önceden görülemeyen olayların çok yaygın olduğu bu belirsizlikler dünyasında, iyi kararların da zaman zaman kötü sonuçlara yol açabileceğini görmelidirler.

Kimi iyi fikirlerin başarısızlıkla sonuçlanabileceğini bilen yöneticiler, insanları maliyetleri artırmaktansa kısmaya teşvik edeceklerdir.

BU KONUDA NE YAPILABİLİR?

Geçmişi olan bütün kararlarda, karşı karşıya olduğunuz tercih konusunda aklınızı bulandıracak ister psikolojik olsun ister ekonomik her türlü batık maliyet meselesinin bir yana bırakılması için bilinçli bir çaba içinde olmalısınız. Şu teknikleri deneyebilirsiniz:

• Daha önce alınmış kararlarla bir ilişkisi bulunmayan, dolayısıyla o kararlara herhangi bir bağlılık hissetmeleri söz konusu olmayan insanları bulup, onların görüşlerini dikkatle dinleyin.

• Eskiden yapılmış bir hatayı kabul etmenin size neden bu kadar zor geldiğini araştırın. Eğer sorun öz saygınızın yara alacak olmasından kaynaklanıyorsa, bu durumla açıkça yüzlesin. Akıllı tercihlerin bile, kararı alanın hatası olmadığı halde, kötü sonuçlanabileceğini ve en iyi ve en deneyimli yöneticilerin bile yanlış kararlar alma konusunda bağışık olmadığını anımsayın. Warren Buffet’in şu bilgece sözlerini anımsayın: “Kötü bir çukura girdiğinizi anladığınızda, yapabileceğiniz en iyi şey daha fazla kazmamaktır.”

• Astlarınızın aldıkları kararlarda ve yaptıkları tavsiyelerde, batık maliyet önyargısının bir etkisi olup olmadığına dikkat edin. Gerektiğinde, sorumluluk verdiğiniz kişileri değiştirin.

• İşgörenlerinizi yaptıkları hataları sürdürmeye sevk eden bir hata yapmaktan korkma kültürü yeşertmeyin. İnsanları ödüllendirirken, sadece alınmış kararların verdiği sonuçların kalitesine değil, aynı zamanda (söz konusu karar alınırken, o anda bilinen şeyleri de hesaba katarak) o kararın kalitesine de bakın.

(Tuzak 4) Aksiyon Odaklılık Tuzağı

Aksiyon Odaklılık Tehlikesi Ve İlacı “Tanısal Düşünme” (Video)

Bir problemle karşılaştığımızda , daha önce benzer sorunlarla karşılaştığımızda uyguladığımız çözüm metotlarını uygulamak bazen ölümcül sonuçlara yol açsa da , en sık başvurduğumuz düşünme şeklidir. Harvard Busienss School Profesörü Ranjay Gulatin’in farklı bir önerisi var.

 

Çözüm Önerisi

  1. Şirketinizin, İşletme Körlüğü çerçevesinde en sık düştüğü tuzakların tarafsız bir uzman ile birlikte saptaması.
  2. Koşullanmamış (tarafsız) uzmanların, bu tuzaklar ile ilgili farkındalık yaratması
  3. “Şirketi bugün kuruyor olsaydık bu durumda ne yapardık ?” sorusunun sık sık sorulması
  4. Şirket bugün kuruluyor olsaydı hangi rakipleri takibe alırdık ? sorusunun sorulması
  5. Başarılı rakiplerin sadece yaptıklarını değil yapmadıklarının da göz önüne alınması.
  6. “Şirketi bugün kuruyor olsaydık hangi tedarikçilerle çalışırdık?” sorusunun sorulması

Kişisel potansiyelimize de,  şirketimizin potansiyeline de ulaşabilmek için bu körlüklerle mücadele etmek önemli.

Bu mücadeleye başlarken işimize yarayacak birkaç bilişsel teknolojiyi edinmek adına aşağıdaki video ve makalelere göz atmanızı ısrarla tavsiye ederim.

İlgili Makale Ve Videolar İçin Tıklayın

Başarı Önyargısı – Makale (LİNK)

business_stationery_3dmockup_cs3.copy

Başarılı olmak için en sık kullandığımız algoritmalardan biri başarılı olmuş bireylerin , şirketlerin yaptıklarını yaparak başarılı olmayı beklemektir. Literatür bu konuda bir yanılgı içide olabileceğimizi işaret ediyor.

1 ) Ya bu başarılı organizasyonların yapmadıkları şeyleri de bilmemiz gerekiyorsa ?

2) Bazı başarı hikayeleri korkunç  katastrofilerin ucundan dönülerek elde edildiyse ?

Organizasyonlar Neden Öğrenmiyor – Makale (LİNK)

organizasyonlar neden öğrenmiyor kapak tr

 

İşletme körlüğü perspektifinden baktığımızda, birçok şirketin yola çıktıkları dönemde (işi kurmak için gerekli) bilgiyi öğrenmiş olduklarını ancak bir süre sonra üretime ve karlılığa odaklanmak yüzünden öğrenmeyi bıraktıklarını söylüyor Francesca Gino

MAKALE ANA FİKRİ

Başarı, aksiyon alma, uyum sağlama ve işi uzmanlara emanet etme gibi geleneksel saplantılarımız sürekli gelişimi baltalıyor.

Hemen hemen tüm liderler rekabetçi kalmak için girişimlerin her zaman öğrenmesi ve kendini geliştirmesi gerektiğini düşünürler fakatkendini sürekli gelişime adamış olan şirketler bile savunduklarını uygulamakta zorlanıyor

Liderlik Şehir Efsaneleri – Video (LİNK)

dansla liderlik

 “Liderlik” hak ettiğinden çok daha ulaşılmaz bir MERTEBE olarak görülüyor galiba.

İşletme Körlüğü perspektifinden baktığımızda, zaman zaman burnumuzun dibindeki yetenekleri, liderlik ile ilgili önyargılarımız (yönetici sert olmalı, yönetici katı ve otoriter olabilmeli)  yüzünden ilk yönetim pozisyonları için değerlendiremiyor olabilir miyiz?

Öğrenilmiş Çaresizli – VİDEO (LİNK)

öğrenilmiş çaresizlik videoZaman zaman, üst üste elde ettiğimiz kötü sonuçlar, aynı şeyi tekrar denersek, yine aynı (kötü) sonucu alacağımız inancını iyice pekiştirir ve tekrar denemekten vaz geçeriz  (sonucu değiştiremeyeceğimize karşı oluşan inanç)

(İlk denemesinde tehlike atlatan bireyin yüzme öğrenmekten kaçınması, cocukken yaptığı resimle dalga geçildiği için bir daha resim yapmayı denememek vb.)

Öğrenilmiş çaresizlikleri kırmayı denemek için bunun farkında olmak , yani bu alandaki fırsatlara karşı tecrübe ettiğimiz işletme körlüğü nden kurtulmamız önemlidir.

[/showhide]

 

hbr-turkiye-logoÖyle anlaşılıyor ki İşletme körlüğü karşısındaki en etkili silah farkındalık ve farkındalık için en etkili silah ta Sürekli Öğrenme

Bu ve benzeri problemler karşısında bağışıklığımızı arttırmanın en etkili yollarından biri güncellenmek HBR Türkiye’ye bu konuda çok etkili bir kaynak, abone olmanızı önemle tavsiye ederim

 

Öğrenme ile dolu bir hafta diliyorum

 

Selim Geçit

Nisan 2016

: )

Business review workshoplarında ya da alternatif olarak Yönetim MasterClass  oturumlarında görüşmek üzere.
Makale workshopları poster - etkinlik ya da başarı -selim geçitYönetim Eğitimleri poster - selim geçit

 

 

 

Leave Comment